Nie brakuje konsekwencji

Po tym recitalu dołączyło do Anker czworo artystów związanych polską i skandynawską sceną: pianistka Malina Midera, perkusistka Patrycja Wybrańczyk, Oskar Tomala na gitarze i elektronice oraz saksofonista Irek Wojtczak. Gdy zaczęli wspólnie improwizować, zarysował się odrealniony, elektroakustyczny pejzaż. Początkowo wydawał się intrygujący i tajemniczy, ale z tej impresyjnej, psychodeliczno-ambientowej chmury niewiele wynikało. Każda z osób eksponowała mniej bądź bardziej ekstrawertycznie swoje pomysły motywiczne i brzmieniowe, co jednak bardziej przypominało wykładanie na stół wizytówek niż rozmowę. To, co słyszałem, skojarzyło mi się z podobnym koncertem, którego niedawno słuchałem: mam na myśli występ w ramach festiwalu Ad Libitum, gdzie słynny eksperymentujący trębacz Axel Dörner zagrał z grupą warsztatową. Zamiast wsłuchania i interakcji, dominowało wówczas samodzielne eksponowanie własnego głosu w ogólnym chaosie.

Ciekawiej zaczęło dziać się wtedy, gdy w miejsce kolektywnego, mało frapującego improwizowania pojawiały się duety albo głosy solowe. Podobała mi się na przykład jakościowa brzmieniowo wymiana Wybrańczyk z Tomalą, bardzo ciekawy dialog był udziałem Anker i Wojtczaka, a Midera znalazła przestrzeń na nieszablonowe solo na pianinie. O ile więc kwintet jako kolektyw nie pokazał się z dobrej strony, o tyle dało się z ich działań wyłuskać warte uwagi, kameralne sytuacje.

Drugi koncertowy wieczór również zaczął się od występu saksofonistki. Tym razem była to słowacka artystka Michaela Turcerová, której gra solowa była zdecydowanie bliżej minimal music i sztuki konceptualnej aniżeli free jazzu. Jest zainteresowana perkusyjnym wymiarem saksofonu, mechaniką grania i oszczędnym wykorzystaniem środków. Czara jej instrumentu oraz niektóre klapy są wytłumione, przez co nie słychać u niej typowego brzmienia saksofonu – czasem tylko odzywa się ono jakby z ukrycia, schowane za dźwiękami perkusyjnymi. Proces opracowywania tego – jak określa sama artystka – „zmodyfikowanego saksofonu” przybliżyła parę miesięcy temu w rozmowie z magazynem „3/4”. Swój opis konkludowała tak: „W pewien sposób z korpusu saksofonu stworzyłam zamkniętą przestrzeń, mikrokosmos”. Jej metoda działania jest sama w sobie bardzo interesująca, ale Turcerová podczas koncertu zadbała także o stopniową ewolucję narracji. Artystka w skupieniu konstruowała transowe motywy w stylu Steve’a Reicha, sporadycznie komentując je szumem, dodając dronowy akompaniament albo prowokując subtelne rozbłyski dźwiękowe. Czasem można było mieć wrażenie, że skądś dobiegają elektroniczne sample, ale to złudzenie. Jej występ był prawie w pełni akustyczny, co każe jeszcze bardziej docenić kreatywność, z jaką podeszła do preparacji i amplifikacji saksofonu. To, ile udało jej się – dramaturgicznie i energetycznie – osiągnąć, zachowując taką konsekwencję oraz oszczędność w gospodarowaniu dźwiękami, robiło ogromne wrażenie.

Konsekwencji nie brakowało także artystom, którzy zagrali po Turcerovej: mowa o duecie KREM. Tworzą go gitarzysta Krzysztofa Hadrych i perkusista Rémy Gouffault, którzy zadedykowali swój występ ofiarom ludobójstwa w Gazie i wojny w Ukrainie. Pomysł na ich muzykę jest następujący: proponują mathrockowy albo metalowy motyw, który staje się loopem odgrywanym przez nich przez kilka minut. Potem niespodziewanie jego miejsce zajmuje nowy wątek i on także ulega zwielokrotnieniu. Niemal rezygnują więc z jakkolwiek tradycyjnego rozwoju kompozycji, proponując w zamian połączenie mocarnych riffów (godnych Meshuggah albo Sepultury) i ciężkich bębnów z narracyjną quasi-stagnacją. Energia generowana przez Hadrycha i Gouffaulta była powalająca, ale repetytywny charakter ich muzyki igrał z oczekiwaniami i prowokował pytania. Czy riff, który w pierwszej chwili ekscytuje, podoba się tak samo, gdy słyszymy go po raz czterdziesty? Jaki stan wywołuje w osobie słuchającej efektowna, ciężka muzyka, gdzie jednak nie ma takich elementów narracyjnych, które budują napięcie i wiodą do upragnionego rozwiązania? Co w działaniach KREM-u jest na pierwszym miejscu: organiczna moc czy realizowany z aptekarską precyzją koncept? Fakt, że w ich muzyce tkwi potencjał, by nad takimi formalno-odbiorczymi kwestiami się zastanawiać, to jej kolejny walor.